Καταγράφοντας μερικά συνήθη ερωτήματα που όμως δε βρίσκουν πάντα την απάντησή τους σε παρόμοιες ιστοσελίδες σκέφτηκα πως ίσως φανεί χρήσιμο να δοθούν μερικές απαντήσεις. Βασική μου επιδίωξη είναι να παρέχω μια έγκυρη και επιστημονική ενημέρωση απαντώντας σε ζητήματα που αφορούν στην άσκηση του επαγγέλματος του ψυχολόγου και την επιστήμη της ψυχολογίας αλλά και σε θέματα που κατά καιρούς απασχολούν όλους όσους σκέφτονται να επισκεφθούν έναν ψυχολόγο.

​

• Σε τι μπορεί και σε τι δε μπορεί να με βοηθήσει ένας ψυχολόγος;

 

Το πεδίο το οποίο μπορεί να αποτελεί αντικείμενο ενασχόλησης ενός ψυχολόγου είναι ιδιαιτέρως ευρύ και αναλόγως της ειδίκευσής του έχει την δυνατότητα να δουλέψει πάνω σε μια σειρά από θέματα που βασανίζουν τον άνθρωπο με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα. Δε νομίζω πως έχει νόημα να αρχίσω να απαριθμώ μια μια τις  περιπτώσεις τις οποίες μπορεί να αντιμετωπίσει καθώς θα μπορούσα να γράφω για ώρες όμως ενδεικτικά μπορώ αναφέρω μερικά παραδείγματα όπως εμμονές, διαπροσωπικές σχέσεις, ψυχοσωματικά προβλήματα, πένθος και απώλεια, διαταραχές πρόσληψης τροφής, αυτογνωσία, προσωπική ανάπτυξη, υποστήριξη στη χρόνια ασθένεια. Επίσης ο ψυχολόγος ασχολείται με αγχώδεις διαταραχές συμπεριλαμβανομένων και των διαταραχών πανικού και των φοβιών, εξαρτήσεις ουσιών, ψυχώσεις, κατάθλιψη και γενικά διαταραχές διάθεσης, σεξουαλικές διαταραχές και διαταραχές ταυτότητας του φύλου, διαταραχές ύπνου, προσαρμογής. Ο ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει σε προβλήματα σχέσεων και σε οικογενειακές δυσκολίες σε δυσκολίες εργασίας ή σχέσεων στην εργασία, σε συναισθήματα θλίψης, απόγνωσης, θυμού ή παραίτησης και στον τρόπο διαχείρισής τους, στη βελτίωση της αυτοεικόνας και της αυτοεκτίμησης, σε προβλήματα συμπεριφοράς, σε δυσκολίες προσαρμογής μετά από τραυματικές εμπειρίες όπως η κακοποίηση, σε θέματα αναπαραγωγής κ.α. Ο κατάλογος είναι μακρύς και διαρκώς μεγαλώνει.

Επί του πρακτέου, ο ψυχολόγος δεν έχει έτοιμες λύσεις που αποκαλύπτει στον πελάτη του παροτρύνοντάς τον να τις εφαρμόσει. Ούτε έχει στην κατοχή του κάποιου είδους εγχειρίδιο επίλυσης προβλημάτων. Ως συνοδοιπόρος μαζί με τον πελάτη του επιδιώκει να βρουν από κοινού την καλύτερη δυνατή επιλογή, αυτή που θα προσφέρει στον πελάτη ηρεμία και προοπτική. Ασφαλώς έχει όλο το απαραίτητο θεωρητικό υπόβαθρο και την εμπειρία για να σταθεί αρωγός και συμπαραστάτης στην προσπάθεια που κάνει ο πελάτης του όμως προσωπικά περιγράφω τον ψυχολόγο σαν αυτόν που κρατάει το φακό σε κάποιον άλλο που αγωνίζεται να βρει το δρόμο του σε μια νυχτερινή πορεία.

 

• Κατά την επίσκεψή μου σε ένα ψυχολόγο πόσο σημαντικό είναι να αναζητήσω την επίσημη πιστοποίησή του;

 

Εκτιμώ πως είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη η πιστοποίηση με κάποιο πτυχίο και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου. Θέλω να πω με αυτό πως το πτυχίο αν δε συνοδεύεται από μια σειρά άλλες, εξίσου σημαντικές, προϋποθέσεις δεν είναι αρκετό για να εξασφαλίσει από μόνο του επάρκεια γνώσεων και ικανοτήτων όσο και αν η νομαρχία ισχυρίζεται κάτι τέτοιο. Υπό αυτό το πρίσμα μπορεί να αποδειχθεί και εξαιρετικά επικίνδυνο. Εξίσου σημαντικές προϋποθέσεις είναι, παραδείγματος χάριν, η περεταίρω εξειδίκευση, η αποδεδειγμένη προσωπική θεραπεία, η μακροχρόνια πρακτική άσκηση και η συνεχής εποπτεία. Βέβαια να υπογραμμίσω πως ένα αναγνωρισμένο πτυχίο εξασφαλίζει τουλάχιστον ένα μίνιμουμ θεωρητικής επάρκειας για τον επαγγελματία ψυχολόγο και η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος  προσφέρει την απαραίτητη εξασφάλιση και για τον ψυχολόγο και για τον πελάτη. Δυστυχώς αυτός είναι και ο μόνος, προς το παρόν, τρόπος μέσω του οποίου μπορεί ο πελάτης να αποφύγει να εμπλακεί σε θεραπεία με κάποιον από τους πολλούς επικίνδυνους και επιτήδειους που εκμεταλλεύονται τον ανθρώπινο πόνο. Πέραν τούτου οφείλω να δεχθώ πως υπάρχουν και πολλοί ικανότατοι θεραπευτές με πολυετείς σπουδές είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό, με μεγάλη εμπειρία και αποδεδειγμένες ικανότητες που οι στρεβλώσεις του ελληνικού νομικού πλαισίου δεν τους προσφέρει τη δυνατότητα ελεύθερης άσκησης του επαγγέλματος του ψυχολόγου.

 

• Πόσο σημαντικό είναι το βιογραφικό του ψυχολόγου;

 

Σε συνέχεια της παραπάνω ερώτησης να συμπληρώσω εδώ πως το βιογραφικό έχει ασφαλώς και αυτό τη σημασία του. Αλλά χωρίς τη ζεστασιά, την ενσυναίσθηση, την ανθρωπιά και την ευαισθησία του θεραπευτή το βιογραφικό παραμένει άνευ αξίας. Αν οι σπουδές δεν εμπεριέχουν το νοιάξιμο για τον άνθρωπο και αν οι εκπαιδεύσεις δεν έχουν πραγματοποιηθεί με κίνητρο την αγάπη για προσφορά και τη διάθεση ανακούφισης της ανησυχίας του διπλανού μας το μόνο που μπορούν να προσφέρουν είναι βαρύγδουπους τίτλους σεμιναρίων καταγεγραμμένους σε μια κόλλα χαρτί. Από την άλλη μεριά ένα ειλικρινές βιογραφικό μπορεί να σκιαγραφήσει το προφίλ του θεραπευτή και να μας δώσει ένα ακόμα κομμάτι από το πάζλ της εικόνας του. Το πιο σημαντικό όμως απ’ όλα είναι προσωπική επαφή και η σχέση εμπιστοσύνης που εν δυνάμει αναπτύσσεται μεταξύ ψυχολόγου και πελάτη.

 

• Όλοι οι ψυχολόγοι μπορούν να αντιμετωπίσουν – αναλάβουν όλα τα περιστατικά;

 

Ασφαλώς όχι. Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να σημειώσω πως προσωπικά πιστεύω πως δεν είναι δυνατόν ο ψυχολόγος να είναι στον ίδιο βαθμό αποτελεσματικός σε όλες τις περιπτώσεις. Για το λόγο αυτό ειδικεύεται σε κάποιες από αυτές και φροντίζει περιστατικά που δεν μπορεί να διαχειριστεί επαρκώς να τα παραπέμπει σε συναδέλφους. Η παραπομπή σ’ αυτή την περίπτωση δεν έχει απαραίτητα να κάνει με επαγγελματική ανεπάρκεια του ψυχολόγου αλλά μόνο με την τρόπον τινά ειδίκευσή του.

 

• Συνταγογραφεί φάρμακα ο ψυχολόγος;

 

Το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα απαγορεύει την συνταγογράφηση σε οποιονδήποτε πέραν του ιατρού. Οι τρόποι που επεμβαίνει θεραπευτικά ο ψυχολόγος είναι διαφορετικοί και βασίζονται στις διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις. Ωστόσο, εάν ο ψυχολόγος κρίνει κατά την διάρκεια της διάγνωσης και αξιολόγησης του περιστατικού πως ο πελάτης χρίζει και φαρμακοθεραπείας, τότε παραπέμπει τον πελάτη και σε ψυχίατρο για την χορήγηση της κατάλληλης αγωγής. Σε αρκετές από αυτές τις περιπτώσεις, φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία μπορούν να λαμβάνουν χώρα παράλληλα.

 

• Τι είναι η συμβουλευτική;

 

Συλλέγοντας στοιχεία από διάφορους ορισμούς συμβουλευτικής «συνέθεσα» την απάντησή μου στο ερώτημα και σας την παραθέτω: Η συμβουλευτική συμπεριλαμβάνει την εργασία με άτομα και με σχέσεις η οποία μπορεί να συνδέεται με την ανάπτυξη, την υποστήριξη κρίσεων, μπορεί να είναι ψυχοθεραπευτική, καθοδηγητική ή να έχει στόχο την επίλυση προβλημάτων. Έχει σκοπό να δίνει στον πελάτη μια ευκαιρία να εξερευνήσει, να ανακαλύψει και να αποσαφηνίσει τους τρόπους που θα του παράσχουν μια ζωή πιο ικανοποιητική και δημιουργική. Αντιπροσωπεύει μια επαγγελματική σχέση που είναι συνήθως πρόσωπο με πρόσωπο, παρόλο που κάποτε ενδέχεται να συμμετέχουν περισσότερα από δύο άτομα. Είναι οργανωμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να βοηθά τους πελάτες να κατανοήσουν τη ζωή τους και να μάθουν να πετυχαίνουν τους στόχους που έχουν θέσει οι ίδιοι για τον εαυτό τους μέσα από εμπεριστατωμένες επιλογές, καθώς και μέσω της επίλυσης προβλημάτων συναισθηματικής και διαπροσωπικής φύσης. Είναι μια υπηρεσία που την αναζητούν οι άνθρωποι οι οποίοι υποφέρουν από κάποια διαταραχή ή βρίσκονται σε σύγχυση και επιθυμούν να συζητήσουν και να επιλύσουν τα προβλήματά τους μέσα σε μια σχέση που θα είναι πιο πειθαρχημένη και εμπιστευτική από τη φιλία και ίσως θα τους στιγματίσει λιγότερο από τις σχέσεις βοηθείας που δημιουργούνται σε περισσότερο παραδοσιακά ιατρικό ή ψυχιατρικό περιβάλλον. Εφαρμόζει μία ή περισσότερες θεωρίες ψυχολογίας και ένα συγκεκριμένο σύνολο επικοινωνιακών δεξιοτήτων οι οποίες αλλάζουν με την εμπειρία, τη διαίσθηση και άλλους διαπροσωπικούς παράγοντες, ανάλογα με τις προσωπικές ανησυχίες και τα προβλήματα των πελατών. Η κυρίαρχη φιλοσοφία της είναι πρώτα να διευκολύνει και στη συνέχεια να παρέχει συμβουλές ή να παρακινεί. Η διάρκειά της ποικίλει, μπορεί να λαμβάνει χώρα σε χώρο του ιδιωτικού ή του δημόσιου τομέα και δεν επεμβαίνει σε πρακτικά ιατρικά και άλλα ζητήματα που σχετίζονται με την προσωπική υγεία.

 

• Υπάρχει κώδικας δεοντολογίας για το επάγγελμα του ψυχολόγου; και αν ναι, κατά πόσο τηρείται;

 

Φυσικά και υπάρχει. Για την ακρίβεια υπάρχουν αρκετοί κώδικες δεοντολογίας, ελληνικοί και διεθνείς, με μικρές ωστόσο διαφορές μεταξύ τους που όμως είναι δεσμευτικοί για τους επαγγελματίες που προσχωρούν στις αντίστοιχες επαγγελματικές ενώσεις. Ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων (ΣΕΨ) έχει συντάξει Κώδικα Δεοντολογίας δεσμευτικό για τα μέλη του ο οποίος περιγράφει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την αποδοχή του. Περιγράφει τις γενικές υποχρεώσεις, τις υποχρεώσεις προς συναδέλφους και προς άλλους επαγγελματίες, τις υποχρεώσεις προς την υπηρεσία που εργάζεται, προς τους πελάτες του και τα υποκείμενα της έρευνάς του και τέλος περιγράφει τις υποχρεώσεις επί του ψυχολογικού υλικού. Να υπογραμμίσω εδώ πως εξασφαλίζει το απόρρητο μεταξύ ψυχολόγου και πελάτη που είναι άλλωστε ηθικά και νομικά κατοχυρωμένο και ισχύει απαρέγκλιτα για κάθε επαγγελματία.

 

• Μπορώ να εμπιστευτώ πολύ προσωπικές μου πληροφορίες σε έναν ψυχολόγο;

 

Για να προχωρήσει η θεραπεία και να εδραιωθεί μια θεραπευτική σχέση μεταξύ πελάτη και ψυχολόγου η εμπιστοσύνη είναι εκ των ουκ άνευ. Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Καλό είναι ο πελάτης να γνωρίζει την υποχρέωση του θεραπευτή για την τήρηση της εχεμύθειας και την εξασφάλιση του απορρήτου έτσι ώστε να μην αποτελεί εμπόδιο για την θεραπεία η αμφιβολία διαρροής προσωπικών πληροφοριών. Εκτιμώ όμως πως είναι μέρος της δουλειάς του ψυχολόγου να μπορέσει να χτίσει μια σχέση εμπιστοσύνης με τον πελάτη του και να μπορεί να δεχθεί το γεγονός πως πρέπει να κάνει υπομονή έως ότου ο πελάτης αισθανθεί ασφαλής. Αν για κάποιο λόγο δεν αναπτυχθεί σχέση εμπιστοσύνης δεν μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά η θεραπεία. Δέχομαι ότι ο πελάτης διατηρεί το δικαίωμα να φέρνει στη συνεδρία ό,τι εκείνος κρίνει απαραίτητο όμως αυτό μπορεί να γίνεται μόνο υπό το πρίσμα της ιεράρχησης αναγκών και προτεραιοτήτων και όχι υπό το καθεστώς αμφιβολίας και έλλειψης εμπιστοσύνης.

 

• Πόσος χρόνος απαιτείται για την ολοκλήρωση μιας θεραπείας;

 

Σε προηγούμενη ερώτηση για τον ορισμό της συμβουλευτικής αναφέρεται πως η διάρκειά της ποικίλει. Υπάρχουν θεραπευτικά μοντέλα που αρκούνται σε παρεμβάσεις μερικών μόνο συνεδριών (6 έως 12 για παράδειγμα), στοχευμένα και με περιορισμένο πεδίο εφαρμογών και υπάρχουν φυσικά και μακροχρόνιες θεραπείες που διαρκούν από αρκετούς μήνες έως και αρκετά χρόνια. Είναι όμως γενικά παραδεκτό πως οι θεραπείες διαρκούν αρκετό χρόνο και η διάρκειά τους είναι συνισταμένη πολλών παραγόντων όπως το είδος της διαταραχής, το βαθμό ανταπόκρισης στην παρέμβαση εκ μέρος του πελάτη, το χρόνο που προηγήθηκε μέχρι την επίσκεψη στον ψυχολόγο, τη θεραπευτική μέθοδο κ.α.

​

​